Homily of Pope Francis on Feast Day of Pope St. John XXIII

Get in touch

(253) 472-1360

Feast Day of Pope St. John XXIII Parish, Tacoma WA

“Do you love me?” These are the first words that Jesus speaks to Peter in the Gospel that we have just heard (Jn 21:15). His final words are: “Feed my sheep” (v. 17). On the anniversary of the opening of the Second Vatican Council, we can sense that those same words of the Lord are also addressed to us, to us as Church: Do you love me? Feed my sheep.

First: Do you love me? It is a question, for Jesus’ style is not so much to offer answers as to ask questions, questions that challenge our lives. The Lord, who “from the fullness of his love, addresses men and women as his friends and lives among them” (Dei Verbum, 2), continues to ask the Church, his Bride: “Do you love me?” The Second Vatican Council was one great response to this question. To rekindle her love for the Lord, the Church, for the first time in her history, devoted a Council to examining herself and reflecting on her nature and mission. She saw herself once more as a mystery of grace generated by love; she saw herself anew as the People of God, the Body of Christ, the living temple of the Holy Spirit!

This is the first way to look at the Church: from above. Indeed, the Church needs first to be viewed from on high, with God’s eyes, eyes full of love. Let us ask ourselves if we, in the Church, start with God and his loving gaze upon us. We are always tempted to start from ourselves rather than from God, to put our own agendas before the Gospel, to let ourselves be caught up in the winds of worldliness in order to chase after the fashions of the moment or to turn our back on the time that Providence has granted us, in order to retrace our steps. Yet let us be careful: both the “progressivism” that lines up behind the world and the “traditionalism” – or “looking backwards” – that longs for a bygone world are not evidence of love, but of infidelity. They are forms of a Pelagian selfishness that puts our own tastes and plans above the love that pleases God, the simple, humble and faithful love that Jesus asked of Peter.

Do you love me? Let us rediscover the Council in order to restore primacy to God, to what is essential: to a Church madly in love with its Lord and with all the men and women whom he loves; to a Church that is rich in Jesus and poor in assets; to a Church that is free and freeing. This was the path that the Council pointed out to the Church. It led her to return, like Peter in the Gospel, to Galilee, to the sources of her first love; to rediscover God’s holiness in her own poverty (cf. Lumen Gentium, 8c; chapter 5. Each one of us also has his or her own Galilee, the Galilee of our first love, and certainly today we are all called to return to our own Galilee in order to hear the voice of the Lord: “Follow me”. And there, to find once more in the gaze of the crucified and risen Lord a joy that had faded; to focus upon Jesus. To rediscover our joy, for a Church that has lost its joy has lost its love.

Towards the end of his life, Pope John wrote: “This life of mine, now nearing its sunset, could find no better end than in the concentration of all my thoughts in Jesus, the Son of Mary… a great and constant friendship with Jesus, contemplated as a Child and upon the Cross, and adored in the Blessed Sacrament” (Journal of a Soul). This is our view from on high; this is our ever-living source: Jesus, the Galilee of love, Jesus who calls us, Jesus who asks us: “Do you love me?”.

Brothers and sisters, let us return to the Council’s pure sources of love. Let us rediscover the Council’s passion and renew our own passion for the Council! Immersed in the mystery of the Church, Mother and Bride, let us also say, with Saint John XXIII: Gaudet Mater Ecclesia! (Address at the Opening of the Council, 11 October 1962). May the Church be overcome with joy. If she should fail to rejoice, she would deny her very self, for she would forget the love that begot her. Yet how many of us are unable to live the faith with joy, without grumbling and criticizing? A Church in love with Jesus has no time for quarrels, gossip and disputes. May God free us from being critical and intolerant, harsh and angry! This is not a matter of style but of love. For those who love, as the Apostle Paul teaches, do everything without murmuring (cf. Phil 2:14). Lord, teach us your own lofty gaze; teach us to look at the Church as you see her. And when we are critical and disgruntled, let us remember that to be Church means to bear witness to the beauty of your love, to live our lives as a response to your question: Do you love me? And not to act as if we were at a funeral wake.

Do you love me? Feed my sheep. With that second verb, feed, Jesus expresses the kind of love that he desires from Peter. So let us now reflect on Peter. He was a fisherman whom Jesus made a fisher of men (cf. Lk 5:10). Jesus assigns him a new role, that of a shepherd, something entirely new to him. This was in fact a turning point in Peter’s life, for while fishermen are concerned with hauling a catch to themselves, shepherds are concerned with others, with feeding others. Shepherds live with their flocks; they feed the sheep and come to love them. A shepherd is not “above” the nets – like a fisherman – but “in the midst of” his sheep. A shepherd stands in front of the people to mark the way, in the midst of the people as one of them, and behind the people in order to be close to the stragglers. A shepherd is not above, like a fisherman, but in the midst.

This is the second way of looking at the Church that we learn from the Council: looking around. In other words, being in the world with others without ever feeling superior to others, being servants of that higher realm which is the Kingdom of God (cf. Lumen Gentium, 5); bringing the good news of the Gospel into people’s lives and languages (cf. Sacrosanctum Concilium, 36), sharing their joys and hopes (cf. Gaudium et Spes, 1). Being in the midst of the people, not above the people, which is the bad sin of clericalism that kills the sheep rather than guiding them or helping them grow. How timely the Council remains! It helps us reject the temptation to enclose ourselves within the confines of our own comforts and convictions. The Council helps us imitate God’s approach, which the prophet Ezekiel has described to us today: “Seek the lost sheep and lead back to the fold the stray, bind up the injured and strengthen the weak” (cf. Ezek 34:16).

Feed: the Church did not hold the Council in order to admire herself, but to give herself to others. Indeed, our holy and hierarchical Mother, springing from the heart of the Trinity, exists for the sake of love. She is a priestly people (cf. Lumen Gentium, 10ff.), meant not to stand out in the eyes of the world, but to serve the world. Let us not forget that the People of God is born “extrovert” and renews its youth by self-giving, for it is a sacrament of love, “a sign and instrument of communion with God and of the unity of the entire human race” (Lumen Gentium, 1). Brothers and sisters, let us return to the Council, which rediscovered the living river of Tradition without remaining mired in traditions. The Council rediscovered the source of love, not to remain on mountain heights, but to cascade downwards as a channel of mercy for all. Let us return to the Council and move beyond ourselves, resisting the temptation to self-absorption, which is a way of being worldly. Once more, the Lord tells his Church: feed! And as she feeds, she leaves behind nostalgia for the past, regret at the passing of former influence, and attachment to power. For you, the holy People of God, are a pastoral people. You are not here to shepherd yourselves, or to be on the climb, but to shepherd others – all others – with love. And if it is fitting to show a particular concern, it should be for those whom God loves most: the poor and the outcast (cf. Lumen Gentium, 8; Gaudium et Spes, 1). The Church is meant to be, as Pope John put it, “the Church of all, and particularly the Church of the poor” (Radio Message to the faithful worldwide a month prior to the Second Vatican Ecumenical Council, 11 September 1962).

Do you love me? The Lord then says: “Feed my sheep”. He does not mean just some of the sheep, but all of them, for he loves them all, affectionately referring to them as “mine”. The Good Shepherd looks out and wants his flock to be united, under the guidance of the Pastors he has given them. He wants us – and this is the third way of looking at the Church – to see the whole, all of us together. The Council reminds us that the Church is a communion in the image of the Trinity (cf. Lumen Gentium, 4.13). The devil, on the other hand, wants to sow the darnel of division. Let us not give in to his enticements or to the temptation of polarization. How often, in the wake of the Council, did Christians prefer to choose sides in the Church, not realizing that they were breaking their Mother’s heart! How many times did they prefer to cheer on their own party rather than being servants of all? To be progressive or conservative rather than being brothers and sisters? To be on the “right” or “left”, rather than with Jesus? To present themselves as “guardians of the truth” or “pioneers of innovation” rather than seeing themselves as humble and grateful children of Holy Mother Church.

All of us are children of God, all brothers and sisters in the Church, all of us making up the Church, all of us. That is how the Lord wants us to be. We are his sheep, his flock, and we can only be so together and as one. Let us overcome all polarization and preserve our communion. May all of us increasingly “be one”, as Jesus prayed before sacrificing his life for us (cf. Jn 17:21). And may Mary, Mother of the Church, help us in this. May the yearning for unity grow within us, the desire to commit ourselves to full communion among all those who believe in Christ. Let us leave aside the “isms”, for God’s people do not like polarization. The people of God is the holy faithful people of God: this is the Church. It is good that today, as during the Council, representatives of other Christian communities are present with us. Thank you! Thank you for being here, thank you for your presence!

We thank you, Lord, for the gift of the Council. You who love us, free us from the presumption of self-sufficiency and from the spirit of worldly criticism. Prevent us from excluding ourselves from unity. You who lovingly feed us, lead us forth from the shadows of self-absorption. You who desire that we be a united flock, save us from the forms of polarization and the “isms” that are the devil’s handiwork. And we, your Church, with Peter and like Peter, now say to you: “Lord, you know everything; you know that we love you” (cf. Jn 21:17).

Source: vatican.va

“Con có yêu mến Thầy không?” Đây là những lời đầu tiên Chúa Giêsu nói với Phêrô trong bài Tin Mừng mà chúng ta vừa nghe (Ga 21:15). Những lời cuối cùng của Ngài là: “Hãy chăm sóc các chiên của Thầy” (câu 17). Vào ngày kỷ niệm khai mạc Công Đồng Vatican II, chúng ta có thể cảm nhận rằng chính những lời đó của Chúa cũng được gửi đến chúng ta, ngỏ với chúng ta với tư cách là Giáo Hội: Con có yêu mến Thầy không? Hãy chăm sóc các chiên của Thầy.

Thứ nhất: Con có yêu mến Thầy không? Đó là một câu hỏi, vì phong cách của Chúa Giêsu không chú trọng đưa ra câu trả lời cho bằng đặt ra những câu hỏi, những câu hỏi thách thức cuộc sống của chúng ta. Chúa, Đấng “từ tình yêu viên mãn của Ngài, coi những người nam và người nữ là bạn của mình và sống giữa họ” (Dei Verbum, 2), tiếp tục hỏi Giáo Hội, Hiền Thê của Ngài: “Con có yêu mến Thầy không?” Công đồng Vatican II là một trong những câu trả lời tuyệt vời cho câu hỏi này. Để khơi dậy tình yêu của mình đối với Chúa, lần đầu tiên trong lịch sử, Giáo Hội đã dành ra một Công Đồng để kiểm tra bản thân và suy ngẫm về bản chất và sứ mệnh của mình. Giáo Hội thấy mình một lần nữa như một mầu nhiệm của ân sủng được tạo ra bởi tình yêu; một lần nữa Giáo Hội thấy mình là Dân Thiên Chúa, Thân thể Chúa Kitô, đền thờ sống động của Chúa Thánh Thần!

Cách đầu tiên để nhìn vào Giáo Hội là từ trên cao. Thật vậy, trước hết, Giáo Hội cần được nhìn từ trên cao, với đôi mắt của Thiên Chúa, đôi mắt đầy tình yêu thương. Chúng ta hãy tự hỏi xem liệu chúng ta, trong Hội Thánh, có bắt đầu với Thiên Chúa và ánh mắt yêu thương của Người dành cho chúng ta hay không. Chúng ta luôn bị cám dỗ để bắt đầu từ chính chúng ta hơn là từ Thiên Chúa, đặt các chương trình nghị sự của chúng ta trước Tin Mừng, để bản thân bị cuốn theo những luồng gió của thế gian, chạy theo những trào lưu nhất thời hoặc quay lưng lại với thời gian mà Chúa Quan Phòng đã ban cho chúng ta, để lần ngược trở lại các bước chân của mình. Tuy nhiên, chúng ta hãy cẩn thận: cả “chủ nghĩa cấp tiến” chạy theo đuôi thế gian lẫn “chủ nghĩa truyền thống” - hay “nhìn ngược lại” - khao khát về một thế giới đã qua không phải là bằng chứng của tình yêu, mà là của sự bất trung. Chúng là những hình thức ích kỷ của người theo thuyết Pêlagiô đặt sở thích và kế hoạch của chúng ta lên trên tình yêu đẹp lòng Thiên Chúa, tình yêu đơn sơ, khiêm tốn và trung thành mà Chúa Giêsu yêu cầu nơi Thánh Phêrô.

Con có yêu mến Thầy không? Chúng ta hãy tái khám phá Công đồng để khôi phục quyền ưu tiên đối với Thiên Chúa, đối với những điều cốt yếu: đối với một Giáo Hội yêu mến Chúa của mình một cách điên cuồng và với tất cả những người nam và người nữ mà mình yêu mến; ưu tiên đối với một Hội Thánh giàu có về Chúa Giêsu và nghèo về tài sản; một Giáo Hội tự do và giải phóng. Đây là con đường mà Công đồng đã vạch ra cho Giáo Hội. Con đường ấy đã dẫn Giáo Hội trở lại, giống như Thánh Phêrô trong Phúc âm, khi ngài quay về Galilê, về với cội nguồn của tình yêu đầu tiên của mình; để tái khám phá sự thánh khiết của Thiên Chúa trong sự nghèo khó của chính mình (xem Lumen Gentium, 8c; chương 5). Mỗi người trong chúng ta cũng có Galilê của riêng mình, Galilê của tình yêu đầu tiên của chúng ta, và chắc chắn ngày nay tất cả chúng ta đều được mời gọi trở về với chính Galilê của mình để nghe tiếng Chúa: “Hãy theo Thầy”. Và ở đó, chúng ta tìm thấy một lần nữa trong ánh mắt của Chúa bị đóng đinh và phục sinh, một niềm vui đã phai mờ; để chúng ta có thể tập trung vào Chúa Giêsu, và tái khám phá niềm vui của chúng ta, cho một Giáo Hội đã đánh mất đi niềm vui, và tình yêu của mình. Về cuối đời, Thánh Giáo Hoàng Gioan đã viết: “Cuộc đời này của tôi, giờ đã gần hoàng hôn, không thể tìm thấy kết cục nào tốt đẹp hơn cho bằng tập trung mọi suy nghĩ của tôi vào Chúa Giêsu, Con của Mẹ Maria… một tình bạn tuyệt vời và bền vững với Chúa Giêsu, được chiêm ngưỡng như một Hài Nhi và trên Thập giá, và được tôn thờ trong Thánh Thể “(Nhật ký của một tâm hồn). Đây là cái nhìn của chúng ta từ trên cao; đây là nguồn sống mãi của chúng ta : Chúa Giêsu, Galilê của tình yêu, Chúa Giêsu gọi chúng ta, Chúa Giêsu hỏi chúng ta: “Con có yêu mến Thầy không?”.

Thưa anh chị em, chúng ta hãy trở về với nguồn tình yêu trong sáng của Công đồng. Chúng ta hãy khám phá lại niềm đam mê của Công Đồng và làm mới lại niềm đam mê của chính chúng ta đối với Công Đồng! Hãy đắm mình trong mầu nhiệm của Giáo Hội, Mẹ và Hiền Thê, chúng ta cũng hãy nói với Thánh Gioan 23: Gaudet Mater Ecclesia! (Diễn văn Khai mạc Công đồng, ngày 11 tháng 10 năm 1962). Cầu xin cho Hội Thánh tràn ngập niềm vui. Nếu không vui mừng, Giáo Hội sẽ phủ nhận chính bản thân mình, vì Giáo Hội sẽ quên đi tình yêu đã sinh ra mình. Tuy nhiên, có bao nhiêu người trong chúng ta không thể sống đức tin một cách vui vẻ, không có những phàn nàn và chỉ trích? Một Hội Thánh yêu mến Chúa Giêsu không có thời gian cho những cuộc cãi vã, buôn chuyện và tranh chấp. Xin Chúa giải thoát chúng ta khỏi sự chỉ trích và bất khoan dung, khắc nghiệt và tức giận! Đây không phải là vấn đề của phong cách mà là tình yêu. Đối với những người yêu thương, như Tông đồ Phaolô dạy, hãy làm mọi việc mà đừng càm ràm (xem Philíp 2:14). Lạy Chúa, xin dạy chúng con cái nhìn cao cả của chính Ngài; xin dạy chúng con nhìn Giáo Hội như Chúa nhìn Giáo Hội. Và khi chúng ta bị chỉ trích và bất bình, chúng ta hãy nhớ rằng trở thành Giáo Hội có nghĩa là làm chứng cho vẻ đẹp của tình yêu, sống cuộc đời của chúng ta như một câu trả lời cho câu hỏi của Chúa: Con có yêu mến Thầy không? Chứ không phải hành động như thể chúng ta đang canh thức trong một đám tang.

Con có yêu mến Thầy không? Hãy chăm sóc các chiên của Thầy. Với động từ thứ hai, hãy chăm sóc, Chúa Giêsu bày tỏ tình yêu thương mà Ngài mong muốn từ Thánh Phêrô. Vì vậy, bây giờ chúng ta hãy suy ngẫm về Thánh Phêrô. Ngài là một người đánh cá mà Chúa Giêsu đã biến thành một Tông đồ chài lưới người (x. Lc 5,10). Chúa Giêsu giao cho ngài một vai trò mới, đó là một người mục tử, một việc hoàn toàn mới đối với ngài. Thực tế đây là một bước ngoặt trong cuộc đời của Thánh Phêrô, vì trong khi những người đánh cá lo đánh bắt cho mình thì những người chăn chiên lại quan tâm đến người khác và cho người khác ăn. Những người chăn chiên sống với bầy chiên của họ; họ cho chiên ăn và yêu thương chúng. Người chăn chiên không ở “trên” lưới - giống như người đánh cá - mà là “ở giữa” bầy chiên của mình. Người chăn đứng trước mặt dân chúng để vạch đường, đứng giữa dân chúng như một người trong số họ, và đứng sau dân chúng để gần gũi với những người đi lạc. Một người chăn chiên không ở trên, giống như một người đánh cá, nhưng ở giữa.

Đây là cách nhìn thứ hai về Giáo Hội mà chúng ta học được từ Công đồng: nhìn xung quanh. Nói cách khác, ở trong thế giới với người khác mà không bao giờ cảm thấy mình vượt trội hơn người khác, là tôi tớ của thực tại cao hơn là Nước Thiên Chúa (xem Lumen Gentium, 5); đưa tin mừng của Phúc âm vào đời sống và ngôn ngữ của mọi người (xem Sacrosanctum Concilium, 36), chia sẻ niềm vui và hy vọng của họ (xem Gaudium et Spes, 1). Ở giữa dân chúng, không đứng trên mọi người, vì đứng trên mọi người là tội lỗi tồi tệ của chủ nghĩa giáo sĩ giết các con chiên hơn là hướng dẫn chúng hoặc giúp chúng phát triển. Công đồng kịp thời làm sao! Công đồng giúp chúng ta từ chối cám dỗ nhốt mình trong giới hạn của những tiện nghi và niềm tin của chính chúng ta. Công đồng giúp chúng ta bắt chước đường lối của Thiên Chúa, mà tiên tri Êdêkien đã mô tả cho chúng ta ngày nay: “con nào đi lạc, Ta sẽ đưa về; con nào bị thương, Ta sẽ băng bó; con nào bệnh tật, Ta sẽ làm cho mạnh” (xem Ed 34:16).

Hãy chăm sóc: Giáo Hội không tổ chức Công đồng để tự ngưỡng mộ mình, nhưng để hiến thân cho người khác. Thật vậy, Mẹ Giáo Hội thánh khiết và cao trọng của chúng ta, phát xuất từ trái tim của Thiên Chúa Ba Ngôi, hiện hữu vì thiện ích của tình yêu. Giáo Hội là một dân tộc tư tế (xem Lumen Gentium, 10ff.), nghĩa là không phải để nổi bật trong mắt thế giới, nhưng để phục vụ thế giới. Chúng ta đừng quên rằng Dân Thiên Chúa được sinh ra để “hướng ngoại” và đổi mới tuổi trẻ của mình bằng cách tự hiến, vì đó là bí tích tình yêu, “dấu chỉ và khí cụ hiệp thông với Thiên Chúa và hiệp nhất toàn thể nhân loại” (Lumen Gentium, 1). Anh chị em thân mến, chúng ta hãy quay trở lại Công đồng, nơi đã khám phá lại dòng sông sống động của Truyền thống mà không sa lầy trong các truyền thống. Công đồng đã khám phá lại cội nguồn của tình yêu, không phải ở trên những đỉnh núi cao, nhưng để đổ xuống như một kênh thương xót cho tất cả mọi người. Chúng ta hãy quay trở lại Công đồng và vượt lên trên chính mình, chống lại cám dỗ tự hấp thụ, là một cách sống của thế gian. Một lần nữa, Chúa nói với Giáo Hội của Ngài: hãy chăm sóc! Và khi chăm sóc, Giáo Hội bỏ lại sau lưng những hoài niệm về quá khứ, bỏ lại những nuối tiếc về sự qua đi của ảnh hưởng cũ và những gắn bó với quyền lực. Vì anh chị em, Dân thánh của Thiên Chúa, là một dân mục vụ. Anh chị em ở đây không phải để chăn dắt chính mình, hay leo lên cao, mà là để chăn dắt những người khác - tất cả những người khác - với tình yêu thương. Và nếu cần thể hiện một mối quan tâm đặc biệt, thì quan tâm ấy nên dành cho những người mà Thiên Chúa yêu thương nhất: là người nghèo và người bị ruồng bỏ (xem Lumen Gentium, 8; Gaudium et Spes, 1). Giáo Hội có nghĩa là, như Đức Giáo Hoàng Gioan đã nói, “Giáo Hội của tất cả mọi người, và đặc biệt là Giáo Hội của người nghèo “ (Thông điệp phát thanh gửi các tín hữu trên toàn thế giới một tháng trước Công đồng chung Vatican II, ngày 11 tháng 9 năm 1962).

Con có yêu mến Thầy không? Sau đó, Chúa nói: “Hãy chăm sóc chiên của Thầy”. Ngài không có ý chỉ một số con chiên, nhưng tất cả đàn chiên, vì Ngài yêu tất cả, trìu mến gọi họ là “của Thầy”. Vị Mục Tử Nhân Lành nhìn ra và muốn đàn chiên của mình được đoàn kết, dưới sự hướng dẫn của các Mục Tử mà Ngài đã ban cho họ. Ngài muốn chúng ta - và đây là cách thứ ba để nhìn vào Giáo Hội - nhìn thấy toàn thể, tất cả chúng ta cùng nhau. Công đồng nhắc nhở chúng ta rằng Giáo Hội là sự hiệp thông theo hình ảnh của Thiên Chúa Ba Ngôi (x. Lumen Gentium, 4,13). Trái lại, ma quỷ muốn gieo rắc sự chia rẽ. Chúng ta đừng nhượng bộ trước những lời dụ dỗ của ma quỷ hoặc trước sự cám dỗ của sự phân cực. Quá thường là khi đề cập đến Công đồng, các Kitô hữu thích chọn đứng về một phe trong Giáo Hội, mà không nhận ra rằng họ đang làm tan nát trái tim Mẹ của họ! Đã bao nhiêu lần họ thích cổ vũ cho phe phái của mình hơn là trở thành đầy tớ của tất cả mọi người? Thích là tiến bộ hay bảo thủ hơn là anh chị em với nhau? Ở bên “phải” hay “bên trái”, thay vì ở với Chúa Giêsu? Tự thể hiện mình là “người bảo vệ sự thật” hay “người tiên phong đổi mới” thay vì coi mình là những đứa con khiêm tốn và biết ơn của Mẹ Hội Thánh. Tất cả chúng ta là con cái của Thiên Chúa, tất cả là anh chị em trong Hội Thánh, tất cả chúng ta tạo nên Hội Thánh, tất cả chúng ta. Đó là cách Chúa muốn chúng ta trở thành. Chúng ta là chiên của Ngài, là đàn chiên của Ngài, và chúng ta chỉ có thể ở bên nhau và nên một. Chúng ta hãy vượt qua mọi phân cực và giữ gìn sự hiệp thông của chúng ta. Xin cho tất cả chúng ta ngày càng “nên một”, như Chúa Giêsu đã cầu nguyện trước khi hy sinh mạng sống vì chúng ta (x. Ga 17:21). Và xin Mẹ Maria, Mẹ của Giáo Hội, giúp chúng ta trong việc này. Xin cho lòng khao khát hiệp nhất lớn lên trong chúng ta, ước muốn dấn thân để hiệp thông trọn vẹn giữa tất cả những ai tin vào Chúa Kitô. Chúng ta hãy bỏ qua một bên những “chủ nghĩa”, vì dân của Thiên Chúa không thích sự phân cực. dân Chúa là những người trung thành thánh thiện của Chúa: đó là Hội thánh. Thật tốt là hôm nay, cũng như trong thời gian diễn ra Công đồng, các đại diện của các cộng đồng Kitô khác cũng có mặt với chúng ta. Cảm ơn các bạn! Cảm ơn các bạn đã ở đây, cảm ơn sự hiện diện của các bạn!

Chúng con cảm tạ Chúa về món quà của Công đồng. Những người yêu mến chúng ta, hãy giải thoát chúng ta khỏi sự tự phụ và tinh thần chỉ trích thế gian. Xin Chúa ngăn chúng con loại trừ chính mình khỏi sự hiệp nhất. Chúa, Đấng yêu thương nuôi dưỡng chúng con, xin dẫn chúng con ra khỏi bóng tối của sự tự hấp thụ. Lạy Chúa, Đấng mong muốn chúng con là một đàn chiên hiệp nhất, xin hãy cứu chúng con khỏi những hình thức phân cực và “chủ nghĩa” là công việc của ma quỷ. Và chúng con, Hội Thánh của Chúa, cùng với Thánh Phêrô và cũng như Thánh Phêrô, giờ đây thưa với Chúa: “Lạy Chúa, Chúa biết mọi điều; Chúa biết chúng con yêu mến Chúa” (x. Ga 21:17).